ตอนเด็ก ๆ ทุกคนน่าจะเคยเล่นใบไมยราบ ที่พอโดนสัมผัสด้วยอะไรก็ตามเจ้าใบไมยราบจะหุบโดยอัตโนมัติ กลายเป็นพืชที่น่าตื่นตาตื่นใจในช่วงวัยเด็ก ทว่าพอโตขึ้นมา ต้นไมยราบที่ก็กระจายเผ่าพันธุ์ไว มีขนาดต้นใหญ่ มีหนาม ทำให้ไมยราบจัดเป็นวัชพืชที่ควรกำจัดออกจากพื้นที่ไปซะอย่างนั้น แต่ใจเย็น ๆ กันก่อนค่ะ ใครมีต้นไมยราบหลงเหลืออยู่บอกเลยว่าอย่ารีบร้อนกำจัดทิ้ง เพราะไมยราบมีสรรรพคุณที่ดีต่อสุขภาพไม่น้อยเลยนะ
ไมยราบ กับความเป็นมาที่หลายคนไม่เคยทราบมาก่อน
ต้นไมยราบเป็นต้นไม้อิมพอร์ตมาจากอเมริกาใต้ โดยกรมทางหลวงเป็นหน่วยงานที่นำเข้าต้นไมยราบมาในประเทศไทย ด้วยหวังประโยชน์ของไมยราบในการคลุมหน้าดิน เพราะต้นไมยราบมีความทนต่อสภาพน้ำท่วมได้ดี ทั้งยังสามารถทนต่อสภาพแวดล้อมที่แห้งแล้งได้ ที่สำคัญประโยชน์ของไมยราบยังช่วยป้องกันการพังทลายของหน้าดิน และช่วยในการบำรุงดินเนื่องจากไมยราบเป็นพืชตระกูลถั่วชนิดหนึ่ง
ไมยราบ ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mimosa pudica L.
ไมยราบ ภาษาอังกฤษ : Sensitive plant, Sleepy plant, Dormilones, touch-me-not, หรือ Shy plant
ไมยราบ ชื่อสามัญ : ไมยราบ (Sensitive plant)
ไมยราบ ชื่อตามท้องถิ่น : กระทืบยอด, คันร่ม ,เช้ายอด, หญ้าจิยอบ, หญ้าปันยอบ, จิยอบ, ต้นตาลหน่อปีเหมาะ, หัวใจไมยราบ, หนามหงับ, กะหงับ, หนามหญ้าราบ
ไมยราบเป็นพืชที่มีชื่อเรียกหลากหลายจริง ๆ นะคะ แต่อย่างไรก็ตาม ภาษากลางที่เอ่ยไปใครก็รู้จักก็คือ ไมยราบ ธรรมดา ๆ นี่แหละค่ะ
ไมยราบ ลักษณะเป็นอย่างไร
ไมยราบจัดเป็นไม้ล้มลุก อยู่ในพืชตระกูลถั่ว ไมยราบมีลำต้นสูงได้มากกว่า 3 เมตร แตกกิ่งตั้งแต่ระดับล่างของลำต้น โดยลำต้นมีขนาดประมาณ 1-4 เซนติเมตร มีขนละเอียดและหนามโค้งงอตลอดทั้งลำต้น ใบประกอบคล้ายขนนกปลายคู่ เรียงสลับ มีใบย่อย 7-12 คู่ ใบยาวประมาณ 10-13 เซนติเมตร ไวต่อการสัมผัส ก้านดอกสั้นมาก กลีบดอกสีเหลือง มีเส้นสีม่วงตามยาวตรงปลายกลีบ
ประโยชน์ของไมยราบที่นอกจากจะช่วยป้องกันการทลายของหน้าดิน และเป็นพืชคลุมดินแล้ว ไมยราบ สรรพคุณก็ไม่ธรรมดาเลยนะคะ โดยเฉพาะสรรพคุณทางยาของไมยราบ บอกเลยว่าคนรักสุขภาพต้องรู้ให้ครบ ก่อนจะเผลอถอนไมยราบทิ้งไปซะก่อน !
1. ขับปัสสาวะ
ตำรับยาไทยใช้ไมยราบทั้งต้นเป็นยาขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ รวมไปถึงโรคที่เกี่ยวกับระบบทางเดินปัสสาวะ เช่น มีปัสสาวะขุ่นข้น ปัสสาวะเป็นสีเหลืองเข้มหรือสีแดง (ปัสสาวะปนเลือด) มีอาการแน่นท้อง กินอาหารไม่ได้ อีกทั้งในตำรับยาสมุนไพรยังใช้ต้นไมยราบเป็นยาแก้กษัยอีกด้วยค่ะ
โดยวิธีใช้ไมยราบขับปัสสาวะให้นำเครือไมยราบทั้งต้นล้างให้สะอาด ตากให้แห้ง แล้วนำมาต้มกับรากสะเดาดิน พอน้ำเดือดได้ที่ให้กรองน้ำต้มมาดื่มเป็นยาขับปัสสาวะ แก้กษัยอื่น ๆ
2. รักษาโรคกระเพาะ
ตำรับยาแผนไทยจะใช้รากไมยราบตากแห้ง 1 มัด มาต้มน้ำดื่มเพื่อรักษาโรคกระเพาะ แก้ระบบย่อยอาหารไม่ดีในเด็ก บำรุงกระเพาะ แก้ลำไส้อักเสบ และแก้บิด
3. แก้ไอ ขับเสมหะ
รากของไมยราบมีสรรพคุณช่วยแก้ไอ ขับเสมหะ แก้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง โดยนำรากไมยราบตากแห้ง หรือจะใช้รากสดล้างสะอาดก็ได้ในปริมาณ 1 กำมือ มาต้มกับน้ำแล้วดื่มเป็นชา จะช่วยบรรเทาอาการไม่สบายดังกล่าวได้
4. แก้ไข้ ดับพิษร้อน
ตำรับยาแผนไทยใช้ไมยราบทั้งต้นต้มน้ำกินแก้พิษไข้ ดับร้อน โดยจิบน้ำต้มจากต้นไมยราบต่างน้ำชา
5. บรรเทาอาการปวดประจำเดือน
น้ำต้มจากรากไมยราบมีฤทธิ์ระงับประสาท จึงช่วยบรรเทาอาการปวดประจำเดือนให้สาว ๆ ได้ และการดื่มน้ำอุ่น ๆ ก็ยังมีส่วนช่วยให้กล้ามเนื้อผ่อนคลาย เลือดลมเดินสะดวกขึ้นด้วยนะคะ
6. บรรเทาอาการปวดข้อ
รากของใบไมยราบมีฤทธิ์เป็นยาระงับประสาท จึงสามารถนำรากมาต้มเป็นชาจิบเพื่อบรรเทาอาการปวดกระดูก ปวดตามข้อได้
7. แก้โรคหนองในและนิ่วในถุงน้ำดี
ตำรับยาจากฟิลิปปินส์ใช้น้ำต้มจากรากไมยราบ ดื่มแก้โรคหนองในและโรคนิ่วในถุงน้ำดี
8. แก้งูสวัด เริม
นำใบไมยราบล้างให้สะอาด แล้วนำมาตำให้ละเอียด ผสมเหล้าขาวลงไปเล็กน้อย พอให้คั้นน้ำแล้วนำมาพอกผิวที่เป็นแผล มีอาการเริม มีตุ่มงูสวัด ได้วันละ 3-4 ครั้ง
9. แก้ลมพิษ ผื่นคัน
ใช้ต้นไมยราบตำผสมเหล้าขาว ทาบริเวณที่เป็นลมพิษให้ทั่ว
10. แก้แผลมีหนอง
นำใบไมยราบล้างสะอาด จากนั้นนำมาตำใส่ข้าวสุก เกลือ 1 เม็ด พิมเสน 2-5 เกล็ด ตำให้ละเอียด พอกแผลที่มีหนอง หรือพอกหัวฝี
11. แก้ตกขาว ขับระดู
สาว ๆ ที่มีอาการตกขาวมาก ลองนำใบไมยราบมาต้มกับหญ้าหวาดหลุบ ต้มแล้วกรองให้ได้ชา ใช้ดื่มและใช้อาบน้ำ
12. แก้แมลงสัตว์กัดต่อย
ใบไมยราบที่ล้างน้ำจนสะอาด สามารถนำมาขยี้พอให้น้ำใบออก แล้วมาแปะไว้ตรงที่แมลงสัตว์กัดต่อย จะช่วยบรรเทาอาการคัน และอาการแสบร้อนบนผิวที่ถูกแมลงกัดได้
13. คลายเครียด
เนื่องจากรากไมยราบมีฤทธิ์ระงับประสาท จึงช่วยคลายเครียดและช่วยให้ร่างกายผ่อนคลายมากขึ้นได้ โดยนำรากไมยราบตากแห้งมาต้มน้ำ จิบเป็นชาไมยราบช่วยคลายเครียด
14. บำรุงสตรีหลังคลอด
นำรากสดของไมยราบ ประมาณ 3-5 ราก มาต้มน้ำดื่ม ครั้งละประมาณครึ่งแก้วน้ำชา ดื่มวันละ 2-3 ครั้ง ช่วยบำรุงร่างกายสตรีหลังคลอดได้
15. ลดน้ำตาลในเลือด
ภาควิชาเภสัชวิทยา ภาควิชาพยาธิวิทยา คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล ร่วมกับคณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ทำการทดลองสรรพคุณไมยราบกับการลดน้ำตาลในเลือด ซึ่งจากการทดลองกับสัตว์ (หนูทดลอง) ที่เป็นปกติและกลุ่มที่ป่วยเป็นเบาหวาน พบว่า ต้นไมยราบที่สกัดด้วยเอธานอล, ปิโตรเลียมอีเธอร์ และส่วนที่ตรวจพบ Quaternary alkaloids สารสกัดจากต้นไมยราบกับสารเคมีเหล่านี้มีฤทธิ์ลดน้ำตาลในเลือดของหนูที่ป่วยเป็นเบาหวาน (โดยการเหนี่ยวนำให้เกิดโรค) โดยลดปริมาณน้ำตาลในเลือดได้ร้อยละ 20 และลดได้เป็นครึ่งหนึ่งของยารักษาโรคเบาหวาน (Tolbutamide)
ส่วนการศึกษาความเป็นพิษของไมยราบนั้น จากการทดลองกรอกน้ำต้มไมยราบให้หนูทดลองนาน 6 เดือน ก็ไม่พบความผิดปกติใด ๆ ในสุขภาพของหนูทดลอง แต่อย่างไรก็ตาม สรรพคุณลดน้ำตาลในเลือดของไมยราบยังอยู่ในขั้นตอนการทดลองกับสัตว์เท่านั้น ทว่าผลลดน้ำตาลในเลือดกับคนยังจำเป็นต้องมีการศึกษาทดลองทางด้านคลินิกต่อไป
เมื่อมีคุณก็อาจจะมีโทษด้วยเช่นกัน ดังนั้นเราจึงมีข้อควรระวังในการใช้ไมยราบที่อาจส่งผลต่อสุขภาพดังนี้ค่ะ
- ไม่ควรรับประทานไมยราบต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน เพราะไมยราบมีฤทธิ์ต่อสมองส่วนกลาง
- ไม่ควรใช้ไมยราบไม่ว่าจะรูปแบบไหนก็ตาม ในสตรีมีครรภ์และหญิงให้นมบุตร
- ไม่ควรใช้ไมยราบกับเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี
ทั้งนี้ การจะใช้ยาสมุนไพรใด ๆ เพื่อบำบัดอาการต่าง ๆ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเพื่อความปลอดภัย
ไมยราบจัดเป็นวัชพืชที่มีคุณค่าต่อสุขภาพเรา ซึ่งนอกจากไมยราบแล้ว ยังมีต้นหญ้าชนิดอื่น ๆ ที่หลายคนคิดว่าเป็นวัชพืชไร้ค่า ทว่าแท้จริงแล้วมีประโยชน์กับเราในหลาย ๆ ด้าน ดังบทความด้านล่างนี้เลยค่ะ
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
พืชเกษตร
โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชฯ
โครงการเผยแพร่ข้อมูลทรัพยากรชีวภาพแลพภูมิปัญญาท้องถิ่นบนพื้นที่สูง
สมุนไพรดอทคอม
NECTEC
วารสารเภสัชวิทยา
เฟซบุ๊ก มูลนิธิหมอชาวบ้าน